اهمیت و نقش دوره پیش دبستانی در انضباط فکری

سال‏های آغازین زندگی کودک، یکی از مهم‏ترین دوره‏ های رشد او به شمار می‏آید و آنچه در این دوران رخ می‏دهد به ‏طور اساسی بر رشد بعدی کودک اثرگذار است. از آنجا که اساس شخصیت فرد در دوره پیش ‏دبستانی شکل می‏گیرد. محققان وصاحب ‏نظران ارایه آموزش‏های اثر بخش در این دوران را برای رشد بعدی کودک بسیار مهم می‏دانند. اکثر مطالعات و پژوهش‏ها نشان می‏دهد محیط خانواده پاسخ‏گوی رشد اجتماعی کودک بعد از چهار سالگی نیست و کودکان در این سن، نیاز به شرکت در فعالیت‏های اجتماعی بیشتری دارند و حضور در محیط‏ های پیش‏ دبستانی این امکان را به آنها می‏دهد تا با کودکان همسن و سال خود ارتباط برقرار کرده و به تدریج مهارت‏های اجتماعی لازم را برای برقراری روابط اجتماعی به دست بیاورند.

از طرف دیگر، کودک برای برخورداری کامل از آموزش‏های دوره ابتدایی، نیاز به یک انضباط فکری دارد که به طور معمول خانواده قادر به فراهم ساختن آن نیست. حال آنکه در دوره پیش ‏دبستان، مربیان از طریق فعالیت‏های مختلف مثل بازی و کارهای دستی به تدریج نظم و انضباط ذهنی لازم را در کودکان ایجاد می‏کنند. به عنوان مثال، کودک نیاز دارد بتواند برای ساعتی در کلاس درس بماند و توجه خود را معطوف به مطالب آموختنی کند و برای کودکانی که یکباره از محیط خانواد، به دبستان وارد می‏شوند مدت‏ها طول می‏کشد تا خود را با مقررات و انضباط دبستان سازگار کنند و گاه بعضی کودکان به علت نداشتن مهارت و زمینه لازم، برای سازگار شدن با مقرارت و انضباط دبستانی، یا نسبت به محیط دبستان نگرش منفی پیدا کرده و آن محیط را کسل کننده و عذاب ‏آور

می‏ بینند، یا حالاتی چون گریز از مدرسه و ترس از مدرسه در آنها ایجاد می‏شود.

در دوره پیش ‏دبستان، مربیان از طریق فعالیت‏های مختلف مثل بازی و کارهای دستی به تدریج نظم و انضباط ذهنی لازم را در کودکان ایجاد می‏کنند
مرحله آموزش پیش‏ دبستانی، همچنین به متخصصان سنجش استعدادها و توانایی‏های تحصیلی کودکان اجازه می‏دهد به موقع توانایی‏ها و ناتوانایی‏های ذهنی و میزان آمادگی کودکان را برای حضور در آموزش‏های دبستانی مورد سنجش قرار دهند و کودکانی را نیز که از این بابت نیازمند آموزش‏های جبرانی هستند، شناسایی کنند. یکی از مشکلات نظام آموزشی کشور نبود سنجش زود هنگام و به موقع در مورد میزان آمادگی کودک برای استفاده از آموزش‏های دوره ابتدایی و نیز شناخت توانمندی‏ها و ناتوانایی‏های تحصیلی است.

از طرف دیگر کودکان خانواده ‏های محروم، به طور معمول از یک محیط خانوادگی غنی از لحاظ امکانات پرورشی و آموزشی بر خوردار نیستند و در صورت عدم برخورداری از آموزش‏های پیش‏دبستانی قادر به رقابت با کودکان دیگر نخواهند بود. آموزش‏های پیش ‏دبستانی موجب می‏شود کودکان طبقات محروم زمینه‏ های لازم را برای اینکه به طور تقریبی هم‏سطح کوکان طبقات متوسط و مرفه شوند، پیدا می‏کنند. همچنین کودکان عضو اقلیت‏های قومی و زبانی از نظر میزان تسلط بر زبان رسمی کشور، در مقایسه با کودکان دیگر بسیار ضعیف‏تر هستند و این امر مشکلاتی را در زمینه کسب مهارت‏های کلامی برای آنان ایجاد می‏کند. علاوه بر این، آموزش‏های دبستانی در زمینه یادگیری زبان، حساب کردن، خواندن و نوشتن نیاز به پیش‏زمینه‏هایی دارد که می‏توان آنها را در مقطع پیش ‏دبستان به تدریج به کودکان آموزش داد، به طور مثال کار کردن با قلم و کاغذ و نیز توانایی دسته‏ بندی کردن پیش ‏زمینه ‏های لازم به ترتیب برای خواندن، نوشتن و محاسبه کردن به شمار می‏آید. چند عامل اجتماعی و اقتصادی نیز بر اهمیت و ضرورت آموزش پیش دبستانی می ‏افزاید.

آموزش‏های پیش‏ دبستانی موجب می‏شود کودکان طبقات محروم زمینه‏های لازم را برای اینکه به طور تقریبی هم‏سطح کوکان طبقات متوسط و مرفه شوند، پیدا می‏کنند
از جمله شرکت فزاینده زنان در فعالیت‏های اجتماعی موجب افزایش درخواست برای آموزش‏های پیش ‏دبستانی شده، زیرا زنان شاغل نیازمند وقت آزاد برای پرداختن به شغل و حرفه خود هستند. در گذشته نه چندان دور مادربزرگ‏ها وظیفه مراقبت از کودکان پیش ‏دبستانی را در هنگامی که مادران آنها به محل کار خود می‏رفتند، به عهده داشتند، اما اکنون با توجه به تغییرات اجتماعی، مادربزرگ‏ها کمتر این وظیفه را به عهده می‏گیرند و این امر، منجر به افزایش تقاضا برای استفاده از مهد کودک‏ها و مراکز پیش ‏دبستانی شده است. کودکانی که دوره پیش ‏دبستانی را می‏ گذرانند. نسبت به کودکانی که این دوره را طی نکرده و وارد دوره ابتدایی شده اند، موفق‏تر بوده ‏اند.

پیش ‏دبستان چیست؟
آموزش و پرورش پیش ‏دبستان، برنامه‏ هایی است که برای کودکان سه تا شش ساله قبل از ورود آنها به دوره دبستان ارائه می‏شود. ویژگی مهم این دوره، عبارت است از: کودک محوری، استفاده از بازی و فعالیت‏های جسمانی کودک و فراهم ساختن محیطی محرک و برانگیزاننده برای رشد عقلانی، اجتماعی، کلامی، عاطفی و جسمانی کودک. آموزش پیش ‏دبستان، برنامه ه‏ای کودک محور و منطبق بر بازی‏ها و فعالیت‏های کودک است و باید محیطی مناسب جهت رشد هوشی کودک فراهم آورد. در آموزش پیش‏ دبستان، زمینه ‏های ایجاد مهارت خواندن، نوشتن و حساب کردن و همچنین زمینه تجارب مستقیم و دست اول برای کودکان فراهم می‏شود. اگر چه در این دوره طراحی آموزش و جدول ‏بندی زمانی و نظم در برنامه‏ ها هم مورد تاکید قرار می‏گیرد، اما برنامه ها نسبت به نیازهای کودکان انعطاف‏ پذیر است. همچنین در برنامه‏ های آموزش پیش ‏دبستانی ایجاد خود انضباطی یعنی انضباطی که از درون خود کودک ناشی می‏شود مورد تاکید قرار می ‏گیرد.